Dolmakalem uçlarının tamamı, belkide üçgenin mükemmel kabul edilmesinden ötürü kabaca üçgen formludur. Dolmakaleme DAMAK adını verdiğimiz parçayla birlikte çalışarak yazma özelliğini kazandırır. Ayakta duran bir insanı andırır. Batı kaynakları da bu algılamayla dolmakalem ucunu aşağıdaki üç ana sahaya ayırır.
- Taban, Topuk, Kök ya da Ayak kısmı (E)
- Bel Kısmı
- Baş Kısmı
Geriye kalan bölümlere gelirsek,
- (A) Uç topu. Günümüz dolmakalemlerinin bir çoğunda bulunan ve kağıda temas eden metal alaşımdan imal edilmiş küresel parçadır. Yazım konforunu belirler. İridyum, Osmiyum, Bakır, Demir, Altın, Rutenyum, Rodyum, Tantalyum, Tungsten, Aluminyum, Nikel, Platinyum, Gümüş, Kobalt metallerinin diğerleri ile alaşımından oluşur. Yukarıda anılan hiç bir metal dolmakalem uç topunda saf ve yalın halde tek başına bulunmazlar. Bu yüzden üstünde IRIDIUM etiketi olan uçların en iyisinde dahi İridium oranı %15-%35 arasındadır. Bunun sebebi andığım metallerin hiç biri dolmakalem uç topuna istenilen özellikleri ve yazma konforunu tek başına veremiyişidir. Yakından bakıldığında uç yarığı ile ayrılmış iki eşit yarı küreden oluştuğu görülür.
- (B) Uç dişi, dişleri. Sağ ve solda olmak üzere iki adettir. Dolmakalem ucunu uç topundan hava alma deliğine kadar iki eşit parçaya ayıran uç yarığının sağ ve solunda iki adettir. Sağ diş sağ uç topu yarı küresi, sol diş sol uç topu yarı küresi le ucun baş kısmında sonlanır. Dolmakalem ucuna esneklik özelliğini sağlayan bölümdür. Her uç, yapıldığı malzemenin özelliği kadar esnektir. Esneyebilen dolmakalem uçları ise ayrı bir sınıftadır. Uç gövdesine fiziken bağlı fakat yukarı aşağı ve bir miktarda sağa sola bağımsız hareket edebilirler. Dolmakalemin en fazla şekil değiştirmeye açık bölümüdür.
- (C) Uç Hava Deliği: Dolmakalem kapillar, kılcal hareket(bitkilerden gözlemlenerek bulunmuştur, tüm bitkilere kılcal yollarla su, kökten yaprağa kadar bu hareketle ulaşır. Sıvılardaki yüzey gerilimi ile kılcal borular içinde tırmanabilmesi) tekniği üzerine kurulduğundan(yararlı okuma) bir damla mürekkebin uç topuna ulaşabilmesi için mürekkeb haznesindeki basıncın öncelikle dış ortaminkiyle eşitlenmesi gerekmetedir. Bu yüzden çıkacak mürekkeb damlasının hacmi kadar bir havanın içeri girmesi gerekmektedir. Bu hava, dış ortamdan dolmakalemin içine uç hava deliğinden(C) girer. Buradaki teknik iyi anlaşılırsa kendi dolmakaleminizi kendiniz yapabilirsiniz. Bu delik gelişi güzel bir çapta açılmamıştır. Damak mürekkeb kanalları uzunluğu ve hacmi ile orantılı, matematiksel bir hesaplama neticesinde çapı bulunur. Burada dolmakalemleri daha ıslak(bolca mürekkeb döken) bir yapıya kavuşturmak için dolmakalemseverler tarafından yapılan damak mürekkeb kanalı müdahalelerinde ihmal edilen ve bilimsellikten uzaklaşılmış nokta, bu hava deliği ya da girişinin çapıdır.
- (D) Uç gövdesi. Resimde ucu ya da uç gövdesini işaret etmek için kullanılmıştır.
- (E) Uç ayağı, topuğu, kökü: Ucun damak yuvası içinde kalan kısmıdır. Ucun baş kısmına göre nispeten et kalınlığı daha fazla ve daha sert yapıdadır. Damak çapının belirli bir yay aralığına tam sarılacak şekildedir.
- (F) Mühür veya Alameti Farika: Ucu ya da dolmakalemi imal eden firmanın sembolünü ve ucun özelliklerini taşıyan preste basılmış bölümdür. Burada yazılanları okuyarak uç hakkında bazı fikirler edinebiliriz. Bunlar sırasıyla, uç yazım inceliği, altınsa altının ayarı ve bindelik saflığı, uç topu kesim şekli, uç üretim ve ya kod numarası, sınırlı üretimlerde sıra numarası, uç topu metal özelliği, imal edildiği ülke ve benzerleridir. Çok pahalı elde üretilen dolmakalemlerde bu bilgiler ucun üzerine bir kündekâr tarafından işlenir.
- 14K: 14 Ayar altın uç olduğuna işaret eder. K,C,Ct işaretlerinin solundaki rakkam altının ayarını gösterir. Bu işaretin sağındaki 3 haneli rakkam ise binlik olarak saflık değerini verir.
- AB: Asian Monoline Broad / Asya ülkeleri dolmakalem normunda kalın uç genişliği anlamınadır.
- AF: Asian Monoline Fine / Asya ülkeleri dolmakalem normunda ince uç genişliği anlamınadır.
- AM: Asian Monoline Medium / Asya ülkeleri dolmakalem normunda orta uç kalınlığı anlamınadır.
- B: Broad/Kalın Uç Kalınlığı.
- BB, 2B, EB: Double broad. Çift Kalınlıkta uç anlamına gelir.
- BBB, 3B, EEB: Triple broad / 3 kat kalınlıkta uç anlamına kullanılır.
- CI: Cursive Italic. Yatık el yazısı ucu anlamına.
- EF: Extra Fine / Ekstra ince anlamına dolmakalem ucu kalınlığını gösterir.
- F: Fine / İnce anlamına dolmakalem ucu kalınlığını gösterir.
- Fl/Flex: Flexible / Esneyebilen uç kısaltmasıdır. Dolmakalem tanıtımlarında kullanıldığı gibi uçların üzerine de yazılmıştır.
- FM/MF: Fine Medium / İnce ile Orta arası anlamına dolmakalem ucu kalınlığını gösterir.
- I: Italic / Yatık yazıma uygun düz kesik dolmakalem ucu anlamındadır.
- IF: Italic / Yatık yazıma uygun düz kesik Fine dolmakalem ucu anlamındadır.
- IM: Italic / Yatık yazıma uygun düz kesik Medium dolmakalem ucu anlamındadır.
- IB: Italic / Yatık yazıma uygun düz kesik Broad dolmakalem ucu anlamındadır.
- IPG: Iridium Point Germany / Almanyada üretilmiş İridium uç toplu dolmakalem ucu anlamına
- K: Kugel / Almanyada bulunmuş Kugel adlı özel bir tip uç topu tipini belirtir.
- KM: Kugel Medium / Almanyada bulunmuş Kugel adlı özel bir tip ucun orta kalınlıktaki tipi.
- KOB: Kugel Nib Oblique Broad / Almanyada bulunmuş Kugel adlı özel bir tip ucun oblique kalın tipi.
- M: Medium / Orta anlamına dolmakalem ucu kalınlığını gösterir.
- MK: Lamy firmasına özel orta kalınlık dolmakalem ucu anlamındadır.
- MS: Music / Özellikle nota yazmak için kullanılan dolmakalem ucunu belirtir
- N, NP: Needle Point, İğne ucu kalınlığı dolmakalem ucu anlamındadır.
- O: Oblique / Açılı kesilmiş bir uca sahip dolmakalem olduğunu ifade eder.
- OB: Oblique Broad / Açılı kesilmiş kalın bir uca sahip dolmakalem olduğunu ifade eder.
- OBB: Oblique Double Broad / Açılı kesilmiş duble kalınlıkta bir uca sahip dolmakalem olduğunu ifade eder.
- OM: Oblique Medium / Açılı kesilmiş orta kalınlıkta bir uca sahip dolmakalem olduğunu ifade eder.
- ROM: Reverse Oblique Medium / Solaklara uygun ters kesik orta kalınlık dolmakalem ucu anlamındadır.
- S: Soft / Yumuşak anlamına dolmakalem ucunu gösterir.
- SF: Soft Fine / Yumuşak ince anlamına dolmakalem ucu kalınlığını gösterir.
- SM: Soft Medium / Yumuşak Orta anlamına dolmakalem ucu kalınlığını gösterir.
- SU: Signature (stub) / İmza tipi oval kesik uç anlamınadır.
- XF: Extra Fine / Ekstra İnce uca sahip dolmakalem ifadesi.
- XXF: Super Extra Fine / Super Ekstra İnce uca sahip dolmakalem ifadesi.
- XXXF: Needlepoint / İğne ucu kalınlığında yazan dolmakalemler ve çizim için kullanılan Rapido kalemlerin uçlarının kalınlığını gösterir ifade.
- Z: Zoom (multi-angled) nib / Çok açılı dolmakalem ucunu ifade için kullanılır.
- (G-J) Uç omuzu ya da kanatları: Uç dişlerinin ana gövdeye bağlandığı ve uca uygulanan kuvvetin dağıtılabilmesi için yapılmış dolmakalem ucundaki en geniş yüzölçümlü sahadır. Geniş oluşundan sebeple oluşan yüksek yüzey gerilimi değeri ile bir miktar mürekkebide ara rezerv olarak tutar.
- (H) Uç yarığı: Dolmakalem ucunu uç topundan başlayarak hava deliğine kadar bölen bir tür kanalın adıdır. Damak içindeki mürekkeb kanalından gelen mürekkeb bu kanalın hattı boyunca yarığın iç duvarlarına tutunarak ilerleyerek uç topuna ulaşır. Amacı mürekkebi uç topuna ulaştırmak ve uç dişlerine yukarı aşağı hareket kabiliyeti kazandırarak istenilen miktarda esnemeyle çizgi kalınlığını değiştirmektir. Aslında bu yarık her yerinde eşit genişlikta değildir. Hava deliğinden uç topuna doğru daralarak gelir. Dolmakalem yazım performansını etkileyen faktörlerden bir tanesidir.
- (P Res.2) Damak: Mürekkeb besleme parçasıdır. Daha geniş olarak ileride incelenecektir.
